تاثیر مقادیر و زمان مصرف نیتروژن بر برخی ویژگی‌های ریشه ژنوتیپ‌های مختلف گندم دیم

شناخت ریشه به عنوان نیمه پنهان گیاه از اهمیت ویژه‌‌ای در شرایط دیم برخورداراست. گسترش مناسب آن یکی از عوامل تاثیرگذار در تولید گندم در شرایط محدودیت آب می‌باشد که به شدت تحت تاثیر عوامل محیطی از جمله مصرف کودهای نیتروژنی قرار می‌گیرد. به منظور مطالعه اثرات میزان و زمان مصرف کود اوره بر برخی ویژگی‌های موفولوژیک گندم دیم، آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی به صورت کرت‌های دوبار خرد شده با زمان مصرف نیتروژن (کل نیتروژن در پائیز و تقسیط آن به صورت مصرف دوسوم نیتروژن در پائیز همزمان با کشت ویک سوم دیگر در بهار به صورت سرک) در کرت اصلی، میزان نیتروژن (صفر، 30، 60 و 90 کیلوگرم نیتروژن در هکتار) از منبع اوره در کرت فرعی و ژنوتیپ گندم دیم در کرت فرعی فرعی (آذر 2، Cereal3 و Cereal4) در سه تکرار در موسسه تحقیقات کشاورزی دیم (مراغه) در سال زراعی 90-1389 به اجرا در آمد. نمونه‌های ریشه در مرحله شروع ساقه‌ رفتن (GS22) با حجم‌های مشخص از تمامی تیمارها تهیه و ویژگی‌‌های آن اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد که مصرف نیتروژن توانست در مقایسه با تیمار شاهد (بدون مصرف نیتروژن) طول بوته، تعداد ریشه طوقه‌ای، وزن تر اندام هوایی، وزن تر ریشه، وزن خشک ریشه، حجم اندام هوایی، حجم کل ریشه و نسبت حجم ریشه به حجم خاک را به طور معنی‌داری افزایش دهد که این افزایش به صورت خطی تا آخرین سطح مصرف نیتروژن ادامه یافت. مصرف پائیزی نیتروژن طول ریشه بذری را در مقایسه با مصرف تقسیطی آن 11 درصد افزایش داد که این افزایش از لحاظ آماری در سطح احتمال 5 درصد معنی‌دار بود. همچنین زمان مصرف پائیزی نیتروژن توانست طول ریشه طوقه‌ای و کلئوپتیل را در ژنوتیپ‌های مورد مطالعه به صورت معنی‌داری (P≤0.05) تحت تاثیر قرار دهد. ژنوتیپ Cereal4 از لحاظ صفات مطلوب ریشه به دو ژنوتیپ دیگر بر‌تری داشت. در مجموع بر اساس این آزمایش برای بهبود خصوصیات ریشه گندم دیم و در نتیجه افزایش کمی و کیفی عملکردآن توصیه می‌شود که کود نیتروژنی به میزان 60 کیلوگرم در هکتار در هنگام کشت پاییزه  مصرف گردد.